Ο φαύλος κύκλος της μαθησιακής διαδικασίας στα σχολεία μας

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*

Στο προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «Τι ελέγχουν τελικά οι Παγκύπριες Εξετάσεις;» (Paideia news 1 Ιουλίου, Σημερινή 1 Ιουλίου, Φιλελεύθερος 2 Ιουλίου) επισήμανα τη θλιβερή κατάντια των Παγκύπριων Εξετάσεων να ελέγχουν σήμερα κυρίως ξερές γνώσεις σε μαθήματα όπως η Ιστορία και τα Νέα Ελληνικά λόγω της σε μεγάλο βαθμό εγκατάλειψης των κριτικών ερωτήσεων, που παλαιότερα έλεγχαν τις δυο πολύ σημαντικές νοητικές δεξιότητες της ανάλυσης και της σύνθεσης. Η κύρια αιτία πίσω από αυτή την παιδαγωγική διολίσθηση είναι,πιστεύω, η αγωνιώδης προσπάθεια του ΥΠΠ α)να διευκολύνει τους μαθητές να επιτυγχάνουν καλύτερα αποτελέσματα στις Παγκύπριες Εξετάσεις, β)να αποδεικνύει στους μαθητές και τους γονείς ότι μένει απόλυτα πιστό στο δόγμα της πλήρους υποταγής στο εγκεκριμένο εγχειρίδιο και γ)να προβάλλει ως σημαντικό το γεγονός ότι δίνει μεγάλη σημασία στη διαφάνεια και στην αντικειμενική αξιολόγηση των γραπτών των υποψηφίων. Χαρακτηριστικό αυτής  της προσπάθειας του υπουργείου για διαφάνεια και αντικειμενικότητα είναι και το γεγονός ότι αναρτά «τις απαντήσεις» των εξεταστικών δοκιμίων όλων των  μαθημάτων στην ιστοσελίδα του, για να μπορούν οι ίδιοι οι μαθητές να βαθμολογούν τα γραπτά τους και να συγκρίνουν τη δική τους βαθμολογία  με εκείνη των εξεταστών.

 Οι παιδαγωγικές συνέπειες από αυτή την προσέγγιση, όπως έγραψα στο άρθρο, είναι πολύ σοβαρές, αφού έτσι τα σχολεία μας α) σταμάτησαν ουσιαστικά να ασκούν τους μαθητές σε πολύ σημαντικές δεξιότητες ,όπως η ανάλυση, η σύνθεση και η δημιουργικότητα –αυτό υποβάλλει το γεγονός ότι οι δεξιότητες αυτές δεν ελέγχονται στις Παγκύπριες Εξετάσεις--, και (β)  δημιουργούν ακούσια τη λανθασμένη εντύπωση στους μαθητές ότι σκοπός του σχολείου είναι μόνο να τους παρέχει γνώσεις για τις εξετάσεις, ακριβώς ό,τι κάνουν και τα φροντιστήρια. Όπως είναι γνωστό, αυτή ακριβώς είναι η εντύπωση που αποκόμισαν οι ξένοι εμπειρογνώμονες της Ουνέσκο που συνέταξαν το 1997 την Αξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Συστήματος της Κύπρου από την παρακολούθηση μαθημάτων στην τάξη,  ότι δηλαδή «ο τρόπος της διδασκαλίας μέσα στις τάξεις των σχολείων είναι περισσότερο φροντιστήριο» (Ουνέσκο, 1997, 47-48).

Η κατάσταση αυτή, δυστυχώς, δεν άλλαξε από τότε, παρ’ όλο που το θέμα αυτό απασχόλησε πολλές συνεδρίες και συσκέψεις αξιωματούχων του ΥΠΠ και πολλά παιδαγωγικά συνέδρια, και παρ’ όλο που γράφτηκαν πολλές εκθέσεις και οδηγίες με σκοπό τη θεραπεία του προβλήματος. Υπάρχουν σήμερα πολλές ενδείξεις που υποβάλλουν ότι το δευτεροβάθμιο σχολείο μας αποτυγχάνει σε μεγάλο βαθμό να προχωρήσει πέρα από τη μετάδοση γνώσεων και να καλλιεργήσει όχι μόνο τις αναγκαίες δεξιότητες αλλά και μια σωστή επαφή με τις διάφορες επιστήμες, όπως είναι το κύριο έργο του. Ο πρώην Υπουργός Παιδείας Α. Δημητρίου σε άρθρο του στις κυπριακές εφημερίδες στις 23 Αυγούστου 2009 με τίτλο «Το σχολείο και οι δάσκαλοι που θέλουμε» υπογράμμισε  τη σημασία του να έλθει ο μαθητής, και μάλιστα «από την αρχή της σχολικής του ζωής», «σε επαφή με τον κόσμο της επιστήμης για να την κατανοεί, να την κρίνει και να την επικρίνει και να τη βιώνει και να μετέχει στις λειτουργίες της». Πρέπει, νομίζω, να μας απασχολήσει σοβαρά ο βαθμός στον οποίο τα σχολεία μας επιτυγχάνουν αυτό το στόχο, πόσο ποσοστό δηλαδή των μαθητών μας νιώθουν ότι στα μαθήματα εισάγονται στις διάφορες επιστήμες και βοηθούνται να συναισθανθούν τη σημασία αυτής της μύησης, ώστε να αποκτήσουν την αναγκαία σοβαρότητα και να νιώσουν ενδιαφέρον να προχωρήσουν στη μάθηση. .Πιστεύω πως τα αποτελέσματα μιας τέτοιας έρευνας θα είναι πολύ απογοητευτικά.

Αν τα δευτεροβάθμια σχολεία μας πράγματι αποτυγχάνουν σ’ αυτό το βασικό έργο, τότε έχουμε μια αρκετά σαφή εικόνα  του φαύλου κύκλου μέσα στον οποίο έχουμε εγκλωβιστεί ως ελληνοκυπριακή εκπαίδευση. Θέλουμε να διευκολύνουμε τους μαθητές να επιτυγχάνουν στις εξετάσεις και να είναι ευτυχισμένοι και γι αυτό περιορίζουμε όσο μπορούμε το ποσό της διδακτέας και εξεταστέας ύλης  αλλά και  το φάσμα ικανοτήτων στις οποίες θα κληθούν να ελεγχθούν. Με αυτό τον τρόπο όμως προσφέρουμε τη χειρότερη υπηρεσία σ’ αυτούς. Από τη μια, περιορίζουμε τη μάθηση σε κάτι ανούσιο που δεν προκαλεί ενδιαφέρον και, από την άλλη, στερούμε   από πολλούς μαθητές τη δυνατότητα να γνωρίσουν τι είναι ουσιαστική μάθηση και σωστή μόρφωση και εκπαίδευση. Έτσι, αποτυγχάνουμε να κάνουμε τους μαθητές μας ευτυχισμένους, αφού δεν κατορθώνουμε να τους βοηθήσουμε να νιώσουν τη χαρά της μάθησης, και, ταυτόχρονα, αποτυγχάνουμε να τους δώσουμε τη σωστή μάθηση και πνευματική προπαρασκευή. Όσο λιγότερο νιώθουν τη χαρά της μάθησης, τόσο περισσότερο μειώνεται η παρώθηση και τόσο λιγότερο ενδιαφέρονται για μάθηση. Το τι νιώθει ένας μεγάλος αριθμός των   μαθητών μας για τη μάθηση που παίρνουν στα σχολεία μας μπορεί ίσως κάποιος να τη συμπεράνει από την απέχθεια που εκδηλώνουν στο τέλος της φοίτησής  τους εναντίον των διδακτικών τους βιβλίων. Τα πετούν  και τα σχίζουν.

*Πρώην Αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: "paideia-news"