Η Πρωταπριλιά: Η ιστορία ενός παγκόσμιου εθίμου που τηρούμε σχεδόν... ευλαβικά

Γράφει η Σοφία Καρυπίδου                               
sofia@neolaia.de 
                                                                                                                        
Mία από τις πιο ενδιαφέρουσες λαογραφικά ημέρες του χρόνου, η Πρωταπριλιά, αποτελεί έθιμο κοινό σχεδόν για όλους τους λαούς του κόσμου.

Το έθιμο ξεκίνησε το παγκόσμιο ταξίδι του από τη Γαλλία, πριν τέσσερις αιώνες. Ας δούμε όμως πώς γεννήθηκε αρχικά εκεί το έθιμο του πρωταπριλιάτικου ψέματος. Μετά τον 13ο αιώνα, για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα είχε καθιερωθεί στη Γαλλία ως Πρωτοχρονιά η 1η Απριλίου. Ο Κάρολος ο 9ος όμως, αποφάσισε να προσαρμόσει το ημερολόγιο του κράτους του, ώστε να συμβαδίζει με αυτό των άλλων χωρών της Ευρώπης, έτσι το 1564 όρισε ως αρχή του έτους την 1η Ιανουαρίου. Αυτή η αλλαγή, αυτή η "μετάθεση" της Πρωτοχρονιάς αντιμετωπίστηκε με σάτιρα, με περιπαίγματα και ψεύτικες ανυπόστατες ειδήσεις. Αρκετοί ήταν εκείνοι που δεν αποδέχθηκαν στην πράξη την αλλαγή και συνέχισαν να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά τους όπως παλιά, με το παλιό ημερολόγιο.

Εκείνοι όμως που είχαν αποδεχθεί τη νέα Πρωτοχρονιά πείραζαν τους Γάλλους που με φανατισμό γιόρταζαν την πρώτη του έτους με το παλιό ημερολόγιο. Τους πείραζαν μάλιστα, στέλνοντάς τους κάθε πρωταπριλιά  ψεύτικα πρωτοχρονιάτικα  δώρα . Επιχειρούσαν επίσης, να τους κοροϊδέψουν με διάφορα ψέματα. Το έθιμο με τα ψέματα τα πρωταπριλιάτικα απλώθηκε γρήγορα και έγινε προσφιλές.

Μία άλλη εκδοχή έχει σχέση με τους Κέλτες, που άρχιζαν το ψάρεμα την πρώτη μέρα του Απριλίου. Το ξεκίνημά τους στο ψάρεμα δεν ήταν συνήθως πετυχημένο αλλά συνήθιζαν να διηγούνται ψεύτικες ιστορίες για καλή ψαριά, για πολλά και μεγάλα ψάρια που έπιαναν τάχα στα δίχτυα τους. Μεγάλα ψάρια μπορεί να μην έπιαναν πάντα εκείνοι οι τολμηροί ψαράδες, αλλά οι ιστορίες που διηγούνταν, όταν γύριζαν από τις ψαριές τους, άφηναν τους ακροατές με το στόμα ανοιχτό.

Οι Γάλλοι λένε τη χαρακτηριστική φράση "poison d' Avril", που σημαίνει κοροϊδευτικά "ψάρι του Απρίλη". Κατά πολλούς, η πρωταπριλιάτικη φάρσα έχει  την προέλευσή της από τη γιορτή της "Κοροϊδίας και του ξεγελάσματος" της Ρωμαϊκής Θεάς "Βένους Απρίλης", δηλαδή της "Απριλίου Αφροδίτης", ενώ άλλοι επιμένουν  πως με τα πρωταπριλιάτικα ψέματα και αστεία, μεγάλη σχέση έχει η Ινδή θεά του έρωτα, η περίφημη Μάγια.

Προσοχή, όμως! Το ψέμα θα πρέπει να είναι αθώο και το έθιμο ισχύει μόνο για την 1η Απριλίου, γιατί όπως λέει και η παροιμία "ο ψεύτης και ο κλέφτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται!"

Κι επειδή το ψέμα της Πρωταπριλιάς συνήθως συνεχίζεται και κάποιες άλλες μέρες... διαβάστε μερικές "χρήσιμες συμβουλές" για ψεύτες, επαγγελματίες ή ερασιτέχνες:

- Μην ξεχνάτε ποτέ το ψέμα που είπατε, όσο αυθόρμητο κι αν ήταν, γιατί μπορεί, αργά ή γρήγορα, να χρειαστεί να το επαναλάβετε. Το έξυπνο πουλί από τη μύτη πιάνεται, όπως λέει και ο θυμόσοφος λαός μας!

- Το ύφος είναι το ήμισυ του παντός. Γιαυτό, προσέξτε όχι μόνο τι λέτε, αλλά και πως το λέτε. Η σοβαρότητα πάντα κερδίζει εντυπώσεις. Αν είστε από αυτούς που κοκκινίζουν ή χαμογελούν περίεργα όταν λένε ψέματα, αφήστε τα καλύτερα, δεν σας ταιριάζουν!

- Προετοιμαστείτε σαν να πρόκειται να παίξετε στο θέατρο. Δοκιμάστε να πείτε στον εαυτό σας πολλές φορές και με διαφορετικούς τρόπους, το ψέμα που ετοιμάζετε, ώστε να είστε πειστικοί. Φροντίστε να λένε ψέματα, όχι μόνο τα χείλη, αλλά και τα μάτια!

- Αν δυσκολεύεστε να κρύψετε την αλήθεια από το πρόσωπό σας, πείτε το ψέμα σας τηλεφωνικώς. Έτσι δεν θα χρειαστεί ν’αλλάξετε, παρά μόνο τη φωνή σας!

- Κάντε μία λίστα εύκολων ψεμάτων, για συγκεκριμένες περιστάσεις. Αν, για παράδειγμα, θέλετε ν’αποφύγετε μία πρόσκληση ευγενικά, έχετε στο νου σας δυο-τρεις εναλλακτικές δικαιολογίες και «ξεφουρνίστε» την κατάλληλη.

- Αφού μπήκατε στο χορό, πρέπει να χορέψετε. Μην παρασύρεστε εύκολα από τις αμφιβολίες των άλλων και μην ομολογείτε, αν το παιχνίδι δεν έχει οριστικά χαθεί. Καλύτερα να υποθέτουν, ότι είπατε ένα ψέμα, παρά να είναι σίγουροι γι’αυτό!

ΠΡΟΣΟΧΗ! ! !

Μη σας γίνει και συνήθεια! Είπαμε, τα ελαφρυντικά για την αθώωσή σας, ισχύουν μόνο για την 1η ημέρα του Απριλίου. Τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου, το ψέμα απαγορεύεται αυστηρά!

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ "Δύο Όψεις"