Του Γιώργου Δημοσθένους
H πιο πάνω ρήση του Έλληνα ιστορικού Πλούταρχου, οριοθετεί το παιδαγωγικό πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να λαμβάνουν χώρα οι διαδικασίες μάθησης, εκπαίδευσης και διδασκαλίας. Αυτή η φωτιά για μάθηση, για διερεύνηση και δημιουργία, υπάρχει μέσα στον κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα ηλικίας και δεν μπορεί να ανάψει με τις παραδοσιακές προσεγγίσεις διδασκαλίας και την μετάδοση στείρας γνώσης αλλά μόνο με την καλλιέργεια κριτικής σκέψης και την ανάπτυξη των στρατηγικών μάθησης.
Ο κλασικός ορισμός του Πλάτωνα για την έννοια της γνώσης υπογραμμίζει πως για να κριθεί κάτι ως γνώση, θα πρέπει να δικαιολογηθεί, να είναι αληθινό και παράλληλα πιστευτό. Άρα ακόμη και η πιο ασήμαντη πληροφορία ή γνώση στηρίζεται σε ένα υψηλότερο επίπεδο σκέψης, σύνθεσης, ανάλυσης και κριτικής σκέψης. Μέσα από τη διαδικασία της κριτικής σκέψης το κάθε στοιχείο γνώσης αναλύεται, συζητείται και αξιολογείται μέχρι να αποκτήσει το καθεστώς της επίσημης οντολογικά και επιστημολογικά γνώσης. Η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης πρέπει να αποτελεί βασική επιδίωξη ενός εκπαιδευτικού συστήματος.
Η διαπίστωση αυτή είναι, πιστεύω, εντονότερη λαμβάνοντας υπόψη το σημερινό παγκόσμιο κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Καθώς οι γνώσεις σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα συνεχώς πολλαπλασιάζονται, αυτό που τελικά έχει σημασία για την προσωπική και επαγγελματική επιτυχία του ατόμου δεν είναι μόνο το τι ξέρει κάποιος αλλά πώς μπορεί να το αξιολογήσει, να το αξιοποιήσει, να το διασυνδέσει και να το πολλαπλασιάσει. Πολλοί προσπάθησαν να οριοθετήσουν τις νέες δεξιότητες που απαιτούνται για πετυχημένη πορεία στον σύγχρονο κόσμο. Πολύ γνωστά είναι τα τέσσερα C (Critical Thinking, Collaboration, Communication, Creativity-Κριτική σκέψη, Συνεργασία, Επικοινωνία και Δημιουργικότητα). Πρόσφατη έρευνα του Labi (2014) ανάμεσα σε 343 κορυφαία διοικητικά στελέχη έδειξε ότι το χαρακτηριστικό που επιζητείται περισσότερο από κάθε άλλο κατά τις διαδικασίες πρόσληψης νέου προσωπικού (σε ποσοστό 75%) είναι η κριτική σκέψη.
Άρα το βασικό ζήτημα είναι το πώς καλλιεργούμε την κριτική σκέψη σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα βεβαίως επιδιώκει την ολόπλευρη ανάπτυξη του ατόμου. διανοητική, ηθική, κοινωνική, συναισθηματική, φυσική και πνευματική. Η διανοητική ανάπτυξη έχει να κάνει κυρίως με τον τρόπο σκέψης του ατόμου άρα και το πώς θα διδάξουμε το άτομο να σκέφτεται. Άρα πως προχωράμε; Σε πρώτο στάδιο θα πρέπει να οριοθετήσουμε το είδος μάθησης που επιδιώκουμε ως εκπαιδευτικό σύστημα, αναδομώντας και αναθεωρώντας σε τακτά χρονικά διαστήματα τα Αναλυτικά μας Προγράμματα. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι στόχοι, οι επιδιώξεις και οι διδακτικές πρακτικές για επίτευξή τους. Σε δεύτερο στάδιο πρέπει να αναλογιστούμε το πώς θα οδηγηθούμε συστημικά στη μάθηση αυτή και όχι αποσπασματικά. Η διερευνητική μέθοδος διδασκαλίας ενεργοποιεί τους μηχανισμούς μάθησης, τις εσωτερικές δομές, τα κίνητρα.
Είχα την τιμή να υπηρετήσω ως Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού και να έχω άμεση και ουσιαστική εμπλοκή στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα που ασχολούνται με ζητήματα εκπαίδευσης και πιστεύω ακράδαντα πως η καλλιέργεια κριτικής σκέψης θα πρέπει να ξεκινήσει από πολύ νωρίς, από την Προδημοτική και Δημοτική εκπαίδευση και το επιστέγασμα της προσπάθειας αυτής να είναι η Ανώτατη εκπαίδευση. Όπως άλλωστε είπε και ο αμερικανός παιδαγωγός Lipman πριν 30 χρόνια, η καλλιέργεια ενός ανώτερου επιπέδου σκέψης δεν μπορεί απλά να προστεθεί στα πλαίσια της ανώτατης εκπαίδευσης αλλά θα πρέπει να αποτελεί βασικό συστατικό της όλης μαθησιακής εμπειρίας ενός ανθρώπου.
Σίγουρα η αλλαγή αυτή δεν θα είναι εύκολη υπόθεση αν σκεφτεί κανείς τις εμπειρίες που έχουμε με απόπειρες αλλαγής τόσο στο δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα όσο και σε άλλα εκπαιδευτικά συστήματα διεθνώς. Όμως αν θέλουμε τα παιδιά αυτού του τόπου, οι σημερινοί φοιτητές και αυριανοί πολίτες και επαγγελματίες, να έχουν πιθανότητες επιτυχίας θα πρέπει ως πολιτεία να ορίσουμε επακριβώς τις γνώσεις και δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουν, να δημιουργήσουμε κουλτούρα ενεργητικής μάθησης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και να απελευθερώσουμε τους μαθητές να κυνηγήσουν τα ενδιαφέροντά τους. Η ανώτατη εκπαίδευση και το σημερινό Πανεπιστήμιο θα αποτελεί το τελευταίο στάδιο στην προσπάθειά μας αυτή.
Ο Καθ. Γιώργος Δημοσθένους είναι
Πρύτανης Πανεπιστημίου Frederick
Πρώην Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ: http://ikypros.com/?p=259929
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου